”The Garden ” 2022
Curator Barbara Polla – Yannis Bolis
Athens School of Fine Arts, – MOMus
Nikos Kessanlis Venue
“Manolis Baboussis, who was not only the founder of the School’s Photography Lab (1999), the first professor of photography, and vice-rector of the school, but also an ecologist at heart and in action, one day imagines transforming the school’s parking lot into a garden. Neither botanical nor geometrical, the garden became an architecture soon buried under a few hundred plants and trees and roses native to Greece: an ode to wild nature—nature which knows so well how to grow as long as it is given the freedom. In the garden, a path leads to a sort of painted wooden hut—the “temple” of the garden…
The garden is an invaluable contribution to the life of the school, a precious legacy that the artist donated to his school. Thus, the architectural plans, the lists of trees that Baboussis had planted, and countless images of this garden of almost paradise will be found in the exhibition, which is intended, among other things, as a tribute to this particular creative act. Symbolically, the garden is within the exhibition. The car park will also be revisited, but as a relic of the past, because here, at least, the garden has invaded the space, and nature has won. Visitors will be able to walk through the “real” garden as well as its representation, and in the Enchanter’s cottage, dream of the lectures that the teacher gave at the time, in which he detailed the works as if he had personally known the authors.”
— Barbara Polla, Curator
O κήπος, 2022
Επιμελητές, Βarbara Polla – Γιάννης Μπόλλης
Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών – ΜΟΜus
Αίθουσα Νίκος Κεσσανλής
Σαν μια προσπάθεια εξοικείωσης του ανθρώπου με τη φύση, ο κήπος αποτελεί για τον Michel Foucault χαρακτηριστικό παράδειγμα ετεροτοπίας, ενός κόσμου, δηλαδή, μέσα σε έναν άλλο κόσμο. Μια τέτοια ετεροτοπία είναι και ο κήπος του Μπαμπούση, ένα ουτοπικό όραμα, που έγινε πράξη, μέσα στο αστικό βιομηχανικό τοπίο της οδού Πειραιώς που αποτύ- πωσε ο καλλιτέχνης στις νυχτερινές φωτογραφίες του πάρκινγκ της Σχολής.
Ο Μπαμπούσης θέλησε να μετατρέψει σε ευτοπία τη δυστοπία αυτού του πάρκινγκ. Ο καλ- λιτέχνης δημιούργησε έναν κήπο χωρίς την πιστή τήρηση των κανόνων της γεωμετρίας ή την αρχιτεκτονική ακρίβεια που θα παρέπεμπε στους κήπους της Ανατολής. Αντί αυ- τών, επέλεξε διάφορα τοπικά δέντρα και φυτά, και άφησε τον τελευταίο λόγο στην ίδια τη φύση, που ακολουθώντας γοητευτικά την αλάνθαστη πορεία της, έδωσε έναν αυθεντικό κήπο, παραδομένο σε μια συνεχή φυσική μεταβολή, κοινή μοίρα κάθε ζωντανού οργανι- σμού. Σεβόμενος απόλυτα την προϊστορία του χώρου, ο Μπαμπούσης επιφύλαξε μια «θρι- αμβευτική» διαδρομή προς το ξύλινο σπιτάκι του κήπου, κάτω από μια μεγαλόπρεπη πέρ- γκολα. Η μικρή καλύβα του κήπου, ισορροπεί σοφά ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη σφαίρα του συμβολικού, αποτελώντας υπόμνηση της ανθρώπινης παρουσίας, βαρόμετρο της εντροπικής διαδικασίας που λαμβάνει χώρα σε κάθε σημείο του κήπου, αλλά και μια εν δυνάμει αναφορά στην καλύβα του Le Corbusier.
Έκτοτε, ο κήπος της ΑΣΚΤ συντηρεί έναν διαρκή διάλογο ανάμεσα στο φυσικό και το αστι- κό, στο οικείο και το ανοίκειο, με τα κάθε λογής φυτά και δέντρα να μεγαλώνουν κάτω από το αττικό φως και τους ήχους των καλεμιών από τα γειτονικά εργαστήρια γλυπτικής. Σε τελική ανάλυση, ο κήπος λειτουργεί πολυδιάστατα ως μια προτροπή επαναδιαπραγμάτευ- σης της σχέσης του ανθρώπου με τη φύση, ως μια απόπειρα αναδιαμόρφωσης, σε νέα βάση, των ανθρώπινων σχέσεων, και ως μια πρόταση κοινωνικού ανασχηματισμού.
Είναι λοιπόν τόσο σημαντικός αυτός ο κήπος για τον Μπαμπούση, ώστε να ονομάσει και να νοηματοδοτήσει την έκθεση για τα πενήντα χρόνια της καλλιτεχνικής του πορείας; «Ο κήπος είναι το πιο μικρό κομμάτι του κόσμου και συγχρόνως είναι η ολότητα του κόσμου» θα πει ο Foucault. Έτσι κι εδώ, ο κήπος είναι μόνο ένα μικρό μέρος του πολύπλευρου έργου του καλλιτέχνη, που όμως εμπεριέχει όλη την αλήθεια και τη φιλοσοφία του έργου του. Γιατί πράγματι ο κήπος, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, επανέρχεται συχνά στο έργο του Μπαμπούση: ως η οριοθέτηση ενός άλλου κόσμου, ως η διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στη ζωή, όπως είναι, και στη ζωή, όπως θα μπορούσε να είναι, ως η αντί-θεση στους τοίχους από τσιμεντόλιθους που ο ίδιος αγαπά να υψώνει σε άλλα έργα του.
Ο κήπος βρίσκεται συμβολικά μέσα στην αίθουσα, παραμένοντας ταυτόχρονα, ακέραιος και ζωντανός έξω από αυτήν. Μας προ(σ)καλεί να κοιτάξουμε πέρα από κάθε λογής τοίχους, να περιηγηθούμε στον πραγματικό κήπο που βρίσκεται πίσω από αυτούς, να ανακαλύψουμε και να καλλιεργήσουμε τους δικούς μας, προσωπικούς κήπους που βρίσκονται εντός μας.
Αν γυρίζαμε τον χρόνο πίσω, θα βλέπαμε ότι η δημιουργία του κήπου δεν ήταν εύκολη υπό- θεση. Όμως ο Μπαμπούσης δεν το έβαλε κάτω. Και σήμερα, μετά από πενήντα χρόνια καλ- λιτεχνικής παρουσίας, μπορεί, σαν άλλος βολταιρικός Καντίντ, να αναφωνήσει με σιγουριά και ικανοποίηση: «Cela est bien dit … mais il faut cultiver notre jardin»…
Παναγιώτης Φατσέας, φοιτητής ΘΙΣΤΕ/ΑΣΚΤ, επιμελητική ομάδα
